Á málþingi um sjókvíaeldi á norskum laxi í íslenskum fjörðum, sem Íslenska fluguveiðisýningin stóð fyrir í gær kom fram að vænta mætti þess að sumarið 2019 yrði „stórt hnúðlaxaár“, eins og komist var að orði, en þessi ófögnuður, hnúðlaxinn hefur verið að gerast æ algengari í íslensku ám og hefur hrygning þeirra verið staðfest.
Þetta kom fram á málþinginu, ekki á þann veg að ganga hnúðlaxa í íslenskar ár væri sambærilegt við þá vá sem íslenskum laxastofnum stafar af lnorskum laxi úr opnum sjókvíum, heldur fremur til að sýna fram á að allt fikt getur haft mikil áhrif á lífríki og náttúru.
Hnúðlaxar veiddust vitanlega fyrst á Íslandi 1960 og voru um árabil álitnir forvitnilegir flækingar. Á þeim árum voru Rússar að fikta með þessa laxa, að reyna að koma þeim í ár í Hvítahafi, til að auka hlunnindi og atvinnu. Laxar þessir eru hins vegar ættaðir úr norðanverðu Kyrrahafi þar sem þeir eru einungis veiddir í sjó þar sem þeir þykja ekki hæfir til manneldis þegar þeir ganga í ferskvatn og taka að þroskast til hrygningar.
En sum sé. Þetta fikt Rússa, inngrip þeirra í náttúruna, olli því að hnúðlaxinn hefur flæmst um allt norðurhvelið Atlantshafmeginn og á Kólaskaga, Finnmörku og Noregi eru nú orðið stórir hrygningastofnar. Í á einni í Finnmörku töldu kafarar 1200 hnúðlaxa í einni og sömu ánni og annað eins í mörgun öðrum. Norðmenn hafa þungar áhyggjur og líta á þennan vöxt í stofnum hnúðlaxa sem vá við villtalaxastofna þeirra, sem þegar eiga undir högg að sækja vegna erfðablöndunar við sleppilaxa úr opnum sjókvíum. En alls eru stofnar 70 prósent norskra áa meira og minna erfðamengaðir, enda risasleppingar úr sjókvíum nánast árlegt brauð hjá frændum vorum. Þá finnst nú orðið töluvert af hnúðlaxi í ám á Bretlandseyjum.
Og nú færist ófögnuðurinn til Íslands. Allra síðustu árin hefur veiðst æ meira og 2017 var síðan fyrsta staðfesta hrygningin, sem kann þó að ná lengra aftur í tíma, en það sumar fundust úthrygndar hrygnir bæði í Mjólká fyrir vestan og í Soginu. Það sumar voru skráðir 66 hnúðlaxar, en hafa eflaust verið fleiri, því mörgum þykir erfitt að greina hnúðlaxahrygnu frá sjóbleikju. Hængurinn er hins vegar auðþekktur.
Í fyrra fréttist víða af hnúðlöxum þó að endanleg tala liggi ekki fyrir. Hvað svo í sumar? Hvað er þetta með oddatöluna? Jú, sérfræðingarnir á Hafró telja að búast megi við mun meira af hnúðlaxi í árum sem hafa oddatölu, í þessu tilviki 2019, en það segja þeir benda til hnúðlaxauppruna frá Finnmörku þar sem svipað virðist vera í gangi, að annað hvert ár komi mun stærri skot, en árin á undan.Það hljómaði skringilega á málþinginu þegar sérfræðingarnir töluðu um stórt hnúðlaxaár í sumar vegna þess að árið stæði á oddatölu. En þetta er sem sagt skýringin. Vonanandi reynast okkar menn ekki sannspáir, en það er engin ástæða til bjartsýni í þeim efnum. Þessi fiskur er kominn til að vera, hann er greinilega að stækka stofna sína fyrir austan okkur og færa sig rækilega uppá skaftið hér að auki.
Stafar hætta af honum hér? Fiskifræðingar hafa ekki litið svo á enn sem komið er, en hvatt til árvekni og rannsókna. Erlendis hafa menn áhyggjur. Í fregnum síðustu tvö árin hefur því gjarnan verið fleygt að hann sé varla að þvælast fyrir öðrum laxfiskum, hann hrygni neðst í árkerfum og seiðin gangi strax til sjávar og séu því ekki að berjast um búsvæðin og fæðuna. Þetta er þó ekki nema að hluta til rétt, því í fyrra veiddist hnúð á stöng í Hólaá í Árnessýslu, en hún rennur úr Laugarvatni, sameinast Hagaósi og saman blandast þær Brúará lengst uppi í sveit. Þetta er því svipuð mýta og sú að sloppinn kvíaeldislax renni sér bara upp í næstu á. Það afsannaðist síðasta sumar þegar strokulax úr Djúpinu veiddist í Vatnsdalsá. En hvað um það, hnúðlax og Atlantshafslax blandast ekki í hrygningu. Og það er nú eitthvað, ekki satt?