Laxárbókin – algjört stórvirki

Kápan á Laxárbókinni.

Út er komin merkileg bók, Laxá – Lífríki og saga mannlífs og veiða. Útgáfufélagið Veraldarofsi gefur út og ritstjóri er Jörundur Guðmundsson. Veraldarofsi er ekkert smáræðis nafn, en svo heitir magnaður veiðistaður í Mývatnssveitinni, bókin fjallar um Laxá í Suður Þingeyjarsýslu ofan virkjunnar, „Mývó og Dalinn“. Urriðasvæðið sem einu sinni átti að eyðileggja að hluta með stækkun stíflu, sleppingu laxaseiða og byggingu laxastiga við virkjunina við Brú.

Jón Eyfjörð, Laxá í Laxárdal
Jón Eyfjörð með einn rígvænan!

„Ég ritstýri þessari bók og þetta hefur verið mikil og krefjandi vinna. En að sama skapi skemmtileg og gefandi. Ég fer þarna fyrir hópi manna sem veitt hafa þessi urriðasvæði um langt árabil og hafa tengst svæðunum tryggðarböndum sem munu aldrei slitna. Veraldarofsa skipa sjö veiðimenn, auk Jörundar eru það Ásgeir Steingrímsson, Baldur Sigurðsson, Friðrik Þ. Stefánsson, Jón Aðalsteinn Þorgeirsson, Jón Bragi Gunnarsson og Gísli Gíslason. Mikill texti liggur fyrir eftir Sigurð Magnússon og Ásgeir Steingrímsson . Allir hafa lagt sitt af mörkum, engir þó meira en þeir Sigurður og Ásgeir, sem hafa skrifað mest allan textann er snýr að veiðistöðum og veiði. Söguskráning þeirra Jóns Aðalsteins og Baldurs var rækilega yfirfarin af Jóni Benediktssyniá Auðnum. Hann veiðir lítið í ánni nú orðið. Gerði það mikið á yngri árum, en hann er hafsjór af þekkingu á sögu svæðisins og skrifar meðal annars um þá reynslu. Á hverju veiðisvæði er að finna rammagreinar um merka menn og staði sem veitir dýpri innsýn í þá staði sem menn veiða hverju sinni. Þá er endasprettur bókarinnar eitt og annað, t.d. kafli um lífríkið eftir Gísla Má Gíslason, saga urriðaveiði í Laxá frá landnámi til okkar daga, þættir af veiðum heimamanna og aðkomumanna og kafli Jóns Benediktssonar „Laxárdeilan löngu síðar“, þar sem eitt og annað kemur fram sem ekki hefur litið dagsins ljós til þessa um þetta sögufræga deilumál. Loks má geta þess að endurbirtur er textinn úr bæklingi sem að Stefán heitinn Jónsson skrifaði fyrir margt löngu og heitir Gengið með ánni.“

Laxá í Mývatnssveit, urriði, Heimir Óskarsson
Flottur urriðahængur úr Laxá í Mývatnssveit. Mynd Heimir Óskarsson.

Þess má geta að Stefán hafði áratuga reynslu af veiðum í ánni og skrifaði bæklinginn þegar stangaveiðifélagið Ármenn tók svæðið á leigu og búist var við mörgum nýjum veiðimönnum sem þekktu svæðið lítið eða ekkert. Bæklingurinn stóð fyrir sínu þó að leigutaka Ármanna hafi ekki gert það og Jörundur segir textann birtan fyrst og fremst fyrir sagnargildið, því ritið er nú barn síns tíma. Furðu margt stendur þó þar sem enn er hundrað prósent.

Stefán var litríkur veiðimaður sem kom víða við en tók sérstöku ástfóstri við Laxá ofan virkjunnar. Í bókinni eru margar frásagnir af veiðimönnum, m.a. þessi, þar sem Stefán kemur við sögu, en frásegjandi er Ásgeir Steingrímsson:

Við Gunnlaugur Kristinsson, veiðifélagi minn til margra ára, vorum í Laxárdal við þriðja mann sem heitir Oddur og er kunningi Gulla úr byggingarbransanum. Við Gulli höfðum veitt í Dalnum í fimm ár þegar hér var komið, en Oddur var þar í fyrsta sinn. Þetta var undir lok ágúst og ég skrifaði í kompuna mína:
Laxá í Laxárdal
Líf og fjör í Dalnum, myndin er frá SVFR.
„Áin var mjög skoluð og nánast óveiðandi. Ég var með sökklínu nánast allan tímann og það hefur bjargað mér, því félagar mínir  fengu engan fisk..“
-En veðrið lék við okkur  og í einu hádegishléinu, er við sátum úti í blíðunni við veiðihúsið Rauðhóla, renndi jeppi í hlað og út úr honum steig Stefán Jónsson. Hann spurði um aflabrögð og hvað þeir væru að taka. Bað okkur svo að gleyma ekki smáflugunum þótt straumflugurnar væru fisknar. Svo þagnaði hann, horfði dreymandi suður dalinn og sagði: „Sá á gott sem á Pollnesálinn í dag og beitir litlum, svörtum púpum.“ „Já. ert þú kunnugur hér?“ spurði Oddur. „Sumir telja það“; svaraði Stefán. Maðurinn sem skrifaði Gengið með ánni.
Það má víða doka við í þessari yfirgripsmiklu og vönduðu bók, en ritstjóri VoV hjó eftir einu sem að getur verið gulls ígildi fyrir aðra sem veiða þarna, kunnugir eða lítt kunnugir. Sagt er frá nokkrum Laxármönnum af yngri endanum, t.d. Sigþóri Steini Ólafssyni og Valgarði Ragnarssyni. Þarna er að finna nákvæma lýsingu á því hvernig þessir stórveiðimenn bera sig að, hvaða flugur þeir nota, hvaða stærðir, hvaða tauma og stangir. Allt eru þetta gríðarlega mikilvægar upplýsingar, því Laxá er ekki allra, a.m.k. ekki svona við fyrstu kynni og það getur tekið drjúgan tíma að ná tökum á ánni. Svona upplýsingar hafa því gríðarlegt gildi.
Og hvernig hefur svo tekist til, spyrjum við Jörund? „Við erum afar ánægðir með bókina og ég hef auðvitað á vinnsluferlinu sýnt hana mörgum sem veitt hafa í ánni mikið og lengi, m.a. leiðsögumönnum. Það eru allir afar hrifnir og ég sé varla að nokkur fari þarna til veiða án þess að hafa plægt í gegnum þessa bók, og hafi hana jafnvel í bílnum.“
Bókin á nú að vera komin í bókabúðir og Jörundur sagðist ætla að reyna fyrir sér í veiðibúðum. Þá er hægt að kaupa hana beint af vefnum laxarbokin.is og fá hana í Dropp.